Hemianopsie behandeling

Inleiding

Hemianopsie, ('half niet-zien'), oftewel uitval van een gedeelte van het gezichtsveld, houdt in dat men blind is voor de linker- of rechterhelft van het gezichtsveld. Als het voor beide ogen optreedt, spreekt men van bilaterale hemianopsie. Hemianopsie kan verschillende vormen aannemen afhankelijk van de plaats waar een beschadiging of afwijking in de optische zenuwbanen van het netvlies naar de visuele cortex optreedt. Bij hemianopsie is er vaak met het oog zelf niets mis.

Hemianopsie vormen

Globaal kunnen hierbij de volgende laesies voorkomen:

• Een laesie van het netvlies (retina) of de oogzenuw (nervus opticus) Dit geeft geen hemianopsie maar al dan niet gedeeltelijke gezichtsvelduitval, blindheid of slechtziendheid aan één oog (geval nr. 1 in de afbeelding).
• Een laesie (of druk veroorzaakt door een tumor) van het chiasma opticum (kruising der gezichtszenuwen), de plaats waar de oogzenuwen elkaar kruisen (geval nr. 2 in de afbeelding). De temporale (aan de kant van de slaap gelegen) delen van het gezichtsveld projecteren naar de nasale (aan de kant van de neus gelegen) delen van het netvlies. Omdat deze gebieden via de contralaterale zenuwbanen en het chiasma opticum 'oversteken', vallen bij beschadiging van het chiama ook de buitenste delen van het gezichtveld weg. Deze afwijking heet daarom bitemporale hemianopsie. Het is echter ook mogelijk dat de binnenste of nasale delen van het gezichtsveld wegvallen. Dit noemt men een binasale hemianopsie. Deze stoornis treedt echter niet op bij een beschadiging van het chiasma opticum, maar bij laesies van de temporale delen van het netvlies van beide ogen, of bij laesies van de ipsilaterale (niet gekruiste) zenuwbanen die de temporale delen van netvlies met de cortex verbinden. In beide gevallen produceert de laesie een afwijking waarbij verschillende delen van het gezichtveld wegvallen: dit noem men ook wel heteronieme hemianopsie.
• Een laesie van de tractus opticus (gezichtsbaan), de zenuwbanen voorbij het chiasma opticum (geval nr. 3 in de afbeelding). Omdat hier dezelfde delen van het gezichtsveld zijn aangetast, spreekt men van homonieme hemianopsie.
• Een laesie in de radiatio optica (gezichtsstraling): de zenuwbanen die lopen van het corpus geniculatum laterale (CGL) van de thalamus, naar de primaire visuele cortex (geval nr. 4 in de figuur). Deze zenuwvezels projecteren naar verschillende delen van de visuele schors binnen dezelfde hersenhelft. In het getoonde voorbeeld heeft dit tot gevolg dat niet de helft maar een kwart (linker bovenste kwadrant) van het gezichtsveld uitvalt. Bovendien geldt de uitval voor het veld dat aan de tegenovergestelde kant van de laesie ligt. Met noemt dit daarom ook wel een bovenste contralaterale kwadrantanopsie.
• Een laesie in de visuele cortex (gezichtsschors) zelf, waarbij de plaats en omvang van de laesie bepaalt welk deel van het gezichtsveld (boven of onder) uitvalt. Beschadiging van de visuele cortex in de strook boven de fissura calcarina geeft een uitval van het onderste kwadrant (geval nr. 5), en van de visuele cortex in de strook daaronder een uitval van het bovenste kwadrant (geval nr. 6) van het gezichtsveld. Het meest centrale deel van het gezichtveld, dat op de macula (gele vlek) in het midden van het het netvlies projecteert, is hierbij intact gebleven. Dit komt omdat de representatie van de macula een relatief groot deel van de visuele schors in beslag neemt, en daarom ook minder kwetsbaar is voor een kleine enkelvoudige laesie. Meer omvangrijke laesies van de visuele schors waarbij beide delen van de fissura calcarina zijn betrokken, zullen tot uitval van een groter gebied (ongeveer het halve gezichtsveld) kunnen leiden.

De aard van de uitval van het gezichtsveld zegt dus al veel over de plaats van het probleem. In het netvlies, in de oogzenuw, bij het chiasma (vaak is er dan iets gaande in de hypofyse dat druk op de oogzenuw uitoefent), of in de hersenen zelf.

Behandelopties

Voor het bestrijden van de gevolgen van hemianopsie zijn drie vormen van visuele revalidatie of behandeling te onderscheiden: compensatie, substitutie en restitutie.

• Substitutie is min of meer het aanpassen van iemands omgeving, door het aanbieden van een bril met prisma-glazen. Deze verschuiven het binnenkomende beeld.
• Compensatie is gericht op het verbeteren van het visueel functioneren m.b.v. het overgebleven intacte visuele veld: men wordt getraind in het beter en doelgerichter scannen van de omgeving, ofwel in het beter om zich heen kijken.
• Restitutie is gericht op het zoveel mogelijk terugdringen van het visuele veld defect d.m.v. stimulatie van de visuele functie in het defecte visuele veld,

Substitutie

Substitutie wordt over het algemeen niet als prettig ervaren voor mensen die een deel van hun visuele veld missen. De andere twee varianten zijn aanvullend aan elkaar.

Compensatie

Compensatie is een methode, die mensen vaak zelf al toepassen, mits ze zich bewust zijn van het defect (dat is namelijk niet altijd het geval!): ze willen a.h.w. “om het defect heen kijken”.

Restitutie

Restitutie. Reeds in de jaren ’70 van de vorige eeuw werd geconstateerd dat het mogelijk was om de prestatie tijdens visuele veld metingen van een patiënt met een gezichtsveld defect op een perimeter te verbeteren, simpelweg door de meting vele malen te herhalen. Daarna zijn er verscheidene onderzoeken geweest die datzelfde effect tegenkwamen, maar ook een aantal onderzoeken, die dat effect niet vonden.

Onderzoek

In Duitsland is de visuele training gebaseerd op restitutie reeds gemeengoed, in Nederland (nog) niet. We vinden namelijk, dat eerst goed moet worden onderzocht, of en hoe de training nou echt werkt. In de afgelopen jaren zijn er enkele (voor)studies uitgevoerd op de Universiteit Utrecht, die wijzen in de richting van een werkzame training. De studies waren eenvoudig van opzet, en werden daarna gevolgd door een grootser opgezet onderzoek, waarbij van meer controlemetingen gebruik werd gemaakt. In dit onderzoek werd de training op 2 manieren worden aangeboden:

• Training aan de Universiteit Utrecht. Dit werd gedaan om tijdens de training zelf nauwkeurig te bestuderen wat er veranderd in de perceptie en om deze veranderingen in kaart te kunnen brengen.
• Training op een PC bij de deelnemers thuis. Dit is de vorm waarin de training nu wordt aangeboden. Op deze wijze kan in kortere tijd meer trainingsarbeid worden verricht.

<google uid="C02" position="none"></google

Zie ook:

• CVA

Externe link:

• [1]