Neurolinguïstisch programmeren, NLP: verschil tussen versies

Versie van 2 nov 2015 om 15:05

Neurolinguïstisch programmeren (NLP) is een niet wetenschappelijk erkende psychologische psychotherapie en trainingsmethodiek die moet worden onderscheiden van neurolinguistiek. De beoefenaars van NLP bieden in trainingen cursisten technieken aan om communicatie en het bereiken van doelstellingen te verbeteren. De onbewezen grondgedachte is, dat vaardigheden van zogenaamde experts in kaart gebracht (gemodelleerd) en als techniek aan anderen onderwezen kunnen worden.

Geschiedenis

NLP is in de jaren 1980 ontstaan in de Verenigde Staten. De grondleggers zijn John Grinder en Richard Bandler.

NLP begon met het onderzoek dat de toenmalige student Richard Bandler deed naar Fritz Perls, de grondlegger van de gestalttherapie. Fritz Perls was een paar jaar ervoor overleden en daardoor gebeurde de studie onder andere op basis van filmmateriaal. De methode die hij hiervoor gebruikte, was modelleren. Hij werd hierin begeleid door de toenmalige assistent-professor John Grinder. Bandler en Grinder deden jarenlang onderzoek samen en kozen mensen uit als model die in hun vakgebied een voorbeeld waren, om uit te vinden wat zij anders deden dan anderen.

Na het modelleren van Perls volgde modellering van Virginia Satir (een befaamde gezinstherapeute bij wie hij trainingen volgde), Gregory Bateson (een bekende antropoloog), Milton H. Erickson (hypnotherapeut en psychiater), Moshé Feldenkrais (natuurkundige en neurofysioloog) en Linus Pauling (scheikundige). Later modelleerde Bandler op reizen naar India, Afrika en Mexico ook yogi's en sjamanen.

NLP haalde z'n mosterd bij verschillende reeds bestaande psychologische stromingen en taal-theorieën, bijvoorbeeld hypnotherapie en gedragstherapie. De NLP-practioners (mensen die NLP beoefenen en trainingen erin geven) zien NLP ook als een eclectische psychologie, een samenwerkingsverband van in modellen en technieken vertaalde werkwijzen uit therapie en communicatie. NLP blijft therapeuten, communicatoren en experts in zelfontwikkeling bezighouden met 'modelleren', zodat NLP uitgebreid wordt met meer modellen en technieken.

In Nederland werd de methode omstreeks 1980 door de Nijmeegse gedrags- en hypnotherapeut Jaap Hollander geïntroduceerd.

Doel

Het doel is een competentie die een expert door jarenlange ervaring heeft eigen gemaakt snel en efficiënt over te nemen, zonder zelf jarenlang zo'n ervaring nodig te hebben. Iemand die door ervaring een bepaalde expertise verwierf is zich niet meer bewust van zijn kunnen. Vaak kan hij zijn 'talent' of 'kunde' ook niet uitleggen en wordt het als iets individueels beschouwd. NLP daagt mensen echter uit competenties van deze expert in kaart te brengen in termen van sequentie van handelen, lichaamstaal, cognitieve schema's, zelfspraak, enz... Het wordt in een begrijpbare en overdraagbare techniek gegoten, zodat anderen deze kennis kunnen kopiëren en het niet slechts iets blijft van een expert.

De basisveronderstelling van NLP is dan ook dat 'wat iemand anders kan, jij kan leren en wat jij kan, de ander kan leren'. Een uitdrukking van een geloof in de leerbaarheid van competenties door gelijk wie, als ze maar goed in model worden gebracht en goed overdraagbaar worden gemaakt. De overdraagbaarheid van competenties en de wijze waarop heet 'modelleren'.

Een NLP-er wordt vervolgens getraind in het in kaart brengen van competenties van experts. Een expertise is vaak een onbewuste vaardigheid. De expert weet niet meer hoe hij het doet. Het is aan de NLP-er om dit in kaart te brengen. Het impliciete competentiemodel wordt op die manier expliciet een overdraagbaar model of techiek, waardoor anderen deze competentie ook kunnnen verwerven. Zo kunnen anderen onbewust competent worden in de gemodelleerde expertise.

Sommigen stellen dat het een onbewezen en zelfs een weerlegde aanname is dat mensen dergelijke zintuiglijke voorkeuren zouden vertonen. De vooronderstellingen van NLP zijn pragmatisch. Ze hoeven niet waar te zijn, maar men gaat ervan uit.

Uitgangspunten

NLP kent een aantal uitgangspunten of vooronderstellingen die zijn gemodelleerd van "succesvolle mensen". De grondleggers van NLP hebben succesvolle mensen onderzocht en vroegen zich af wat hen zo succesvol maakte. Ze kwamen erachter dat deze mensen op een bepaalde manier in het leven stonden. Anders gezegd, ze hanteerden (bewust of onbewust) een aantal uitgangspunten of vooronderstellingen waardoor ze succesvoller waren dan anderen. Hieronder staan een aantal van die uitgangspunten. Deze uitgangspunten zijn niet de waarheid, maar zullen de navolger succesvoller maken, aldus NLP.

Respect voor andermans wereldmodel

Iedereen is anders en iedereen doet de dingen op zijn eigen manier. Dat wordt veroorzaakt doordat iedereen op een andere manier opgroeit, in een andere omgeving met andere ervaringen en met ander startmateriaal. Mensen doen dingen ook op een verschillende manier, omdat ze volgens NLP verschillende "wereldmodellen" hebben. Men moet begrip of zelfs respect kunnen opbrengen voor het feit dat een ander een ander wereldmodel heeft.

De betekenis van je communicatie is de respons die je krijgt

Communicatie heeft alleen betekenis omdat een ander erop reageert. Anders gezegd, het effect van communicatie bepaalt of het goede communicatie is. Deze vooronderstelling gaat er van uit dat iedereen geheel verantwoordelijk is voor zijn eigen communicatie. Maar deze vooronderstelling gaat er ook vanuit dat iedereen geheel verantwoordelijk is voor de respons. Het is dus aan de zender om zijn boodschap zodanig inhoud en vorm te geven dat hij de gewenste respons bereikt. Om een bepaald resultaat te behalen moeten verschillende mensen verschillend aangesproken worden. Bij de ene persoon kan een gewoon verzoek tot het gewenste resultaat leiden, terwijl dat verzoek bij een ander persoon, of bij dezelfde persoon in een andere situatie, geen effect heeft. Soms moet de communicatie dan directiever zijn, om hetzelfde resultaat te bereiken.

De kaart is niet het gebied

Dit wil zeggen dat de werkelijkheid zoals zij bestaat niet dezelfde werkelijkheid is zoals wij haar opslaan in ons geheugen. De selectieve waarneming, onze interpretatie of betekenisgeving, onze geheugenvorming of selectieve geheugentoegang en onze omzetting in taal werken zodanig op elkaar in, dat ze een persoonsgebonden perceptie van de wereld weergeven, eerder dan een volledige en betrouwbare afspiegeling van de werkelijkheid.

NLP ontleent dit aan de cognitieve psychologie. Vervolgens gaat men er bij NLP vanuit dat onze gedachten, zienswijze of verwoording van de werkelijkheid (aan onszelf en in communicatie) ons productief of onproductief kunnen maken en ons al dan niet in de problemen kunnen brengen. De volgende stap die in NLP wordt gemaakt is dat het omgekeerde ook waar is, ofwel dat gedachten ons ook kunnen vooruithelpen. Dit concept, dat we handelen en voelen op basis van onze perceptie van de wereld, in plaats op basis van de werkelijke wereld, nodigt ons uit bewuster om te gaan met onze verwoorde ideeën en beelden in ons hoofd. Verandering in NLP is dus in de eerste plaats ook verandering van perceptie, betekenisgeving, verwoording enzovoorts. In NLP is deze innerlijke kaart in ons hoofd beschreven als het wereldmodel. Dit uitgangspunt stamt uit de algemene semantiek van Alfred Korzybski.

Achter elk gedrag zit een positieve intentie

Deze veronderstelling zegt iets over de functie van het gedrag, de intentie. Deze is steeds doelgericht luidt de veronderstelling. Problematisch gedrag is dus wel degelijk functioneel volgens NLP, maar mist haar effect of heeft ongewenste neveneffecten. De NLP-interventie die aansluit bij een ongewenst effect van een bepaald gedrag, is te gaan onderzoeken wat de 'positieve intentie' van het gedrag was. De cliënt onderzoekt dit en geeft die informatie. Bijgevolg kan men de intentie behouden (bijvoorbeeld aandacht trekken, willen dat mensen rekening houden met hem/haar enzovoorts). Men kan een alternatief gedrag laten bedenken zodat de ongewenste neveneffecten niet optreden. Dit uitgangspunt heeft dus een pragmatisch karakter als NLP-interventie, eerder dan dat het over 'de werkelijkheid' gaat met betrekking tot het al dan niet functioneel 'zijn' van gedrag in het algemeen. Binnen het interventiemodel van NLP is het uitgangspunt dat elk gedrag een functie voor het individu vervult, zowel binnen een groter geheel als binnen het individu zelf, een aanleiding om een alternatief gedrag voor te stellen dat ongewenste neveneffecten elimineert.

Mensen hebben alle bronnen in zich die ze nodig hebben om te slagen

Deze veronderstelling verwijst naar competenties of vaardigheden die mensen al in andere contexten toepasten, maar niet in het geheugen toegankelijk zijn op de momenten dat men ze nodig heeft. NLP beweert technieken te leveren voor het overbrengen van deze competenties of gewenste stemmingen om ze toegankelijk te krijgen in andere contexten.

Er is geen falen, er is alleen feedback

Binnen NLP wordt een fout beschouwd als 'informatie' die je iets vertelt over wat je in het vervolg kan doen. Je leert dus je fouten interpreteren als gedetailleerde informatie die je vervolgens kunt gebruiken om in het vervolg je gedrag te verbeteren. 'Feedback' kan vertaald worden als 'terugkoppeling' van informatie die je kan integreren in je toekomstig handelen.

Bij fouten wordt dus naar de achterliggende 'wens' gezocht die geherfomuleerd wordt in een doel. Doelen worden binnen NLP volgens specifieke criteria geformuleerd. Criteria zijn: Positief (wat wél in plaats van wat niet), Specifiek (technisch), Binnen eigen controle, Ecologisch (in evenwicht gebracht met andere subdoelstellingen, en toetsbaarheid (meetbaar). Het is daarentegen niet productief om fouten te interpreteren als 'persoonlijk falen'. Dit vreet energie en draagt weinig bij aan een leerproces om een soortgelijk doel in het vervolg beter te bereiken.

Toepassingen

• Bedrijfstrainingen, zoals trainingen voor bijvoorbeeld managers en verkopers. Deze trainingen zijn gericht op leidinggeven, samenwerken, communicatie enzovoorts. Dit gebeurt met seminars, groepstrainingen maar ook op individueel niveau. Zo werden in 2006 in de Britse gezondheidszorg NLP trainingen aangeboden voor het personeel, waarbij rapport en communicatie met patiënten werd onderwezen.<ref>Sjabloon:En Verslag van Britse gezondheidszorg (National Health Service) op Jan-Jul_2006.pdf-Pagina 27</ref> maar voor persoonlijke ontwikkeling in management trainingen<ref>Sjabloon:En Documenten van Britse National Health Service over hun Training en ontwikkelingsplan met casestudies</ref>.
• Motivatie-trainingen, bijvoorbeeld bij topsporters.

Kritiek: pseudowetenschap

De gangbare opvatting onder wetenschappers en psychologen is dat er geen wetenschappelijke steun is voor NLP, niet voor de effectiviteit of voor de onderliggende processen die de NLP-beweging claimt (Heap, 1988;<ref>Heap, M. (1988). Neuro-linguistic programming, In M. Heap (Ed.) Hypnosis: Current Clinical, Experimental and Forensic Practices. London: Croom Helm.</ref> Sharpley, 1984<ref>Sharpley, C. F. (1984). Predicate matching in NLP: A review of research on the preferred representational system. Journal of Counseling Psychology, 31(2), 238-248.</ref>, 1987<ref>Sharpley C.F. (1987). "Research Findings on Neuro-linguistic Programming: Non supportive Data or an Untestable Theory". Communication and Cognition Journal of Counseling Psychology, 1987 Vol. 34, No. 1: 103-107,105.</ref>). NLP kan geclassificeerd worden als een pseudo-wetenschap, aangezien vaak beweerd wordt dat het op wetenschappelijke gronden is gebaseerd, terwijl het niet voldoet aan de gebruikelijke eisen van wetenschappelijke ondersteuning, reproduceerbaarheid en falsificeerbaarheid (Lilienfeld et al., 2004<ref>Lilienfeld, S. O., Lynn, S. J., & Lohr, J. M. (eds) (2004) Science and Pseudoscience in Clinical Psychology.</ref>). Er is tot op heden geen ondersteuning voor de effectiviteit van NLP die voldoet aan gebruikelijke wetenschappelijke criteria.

Willem Levelt onderzocht NLP in 1996. Hij concludeert dat het om een pseudowetenschappelijke stroming gaat, die psychologisch onderzoek negeert en met een eigen jargon allang weerlegde of onbewezen beweringen doet. De resultaten - als die er zijn - berusten op het placebo-effect. NLP misbruikt de term neurolinguistiek, want in onderzoek is NLP niet geïnteresseerd , schrijft hij <ref>Willem Levelt: Hoedt u voor Neuro-Linguïstisch Programmeren!, Skepter 9(3), september 1996</ref>.

In 1979 schrijven oprichters Grinder en Bandler zelf: "We zijn niet bepaald geïnteresseerd in wat 'waar' is. Alleen wat bruikbaar is telt." <ref>Citaat uit: Grinder, John & Richard Bandler, Frogs into Princes: Neuro Linguistic Programming, Real People Press, Moab, UT, 1979, ISBN 0-911226-19-2</ref>

NLP heeft in korte tijd veel beoefenaars gekregen maar is niet vrij van controverses. Een bekende Nederlander die NLP-technieken gebruikt en daar zijn zeer persoonlijke invulling aan heeft gegeven is Emile Ratelband.

Boeken

• Walker, Wolfgang: Abenteuer Kommunikation - Bateson, Perls, Satir, Erickson und die Anfänge des Neurolinguistischen Programmierens. Stuttgart: Klett-Cotta, 1996. ISBN 3-608-91976-7

bronvermelding

• Nederlandse Vereniging voor NLP, artikelen blad
• Bibliotheek van Instituut voor Eclectische Psychologie
• Professioneel Gilde van NLP
• BBNLP - Internationale organisatie voor NLP
• IANLP - International associatie voor NLP
• Mindacademy